Gelişen teknolojinin yanı sıra değişen kullanım koşulları ve konfor beklentileri neticesinde otomobil üreticilerinin neredeyse tamamı tüm modelleri için manuel şanzımanın yanında otomatik şanzıman seçeneği de ekliyor. Otomatik vites türleri ve özellikleri hakkında merak edilenleri açıklamak için yaptığımız araştırmayı paylaşıyoruz.
Otomatik vites çeşitleri
Markalar birbirinden bağımsız isimlerle adlandırsalar da otomatik vites türleri aslında çalışma prensipleriyle ayrılıyor. Yani farklı isimlere sahip otomatik viteslerin sistemleri tamamen aynı olabilir. Örneğin Volkswagen grubunun DSG ve Volvo’nun Powershift ve Porsche’nin PDK olarak adlandırdığı otomatik şanzıman sistemi çalışma prensibi olarak aslında birbirinin aynısıdır.
Otomatik vites türleri nelerdir?
Otomatik viteslerin çalışma prensibine göre birbirinden ayrıldığını daha önce belirtmiştik. Otomatik şanzımanlar, tam otomatik, yarı otomatik, çift kavramalı ve sürekli değişken oranlı gibi türlere ayrılmıştır. Yazımızın ilerleyen bölümlerinde tüm bu vites türleri hakkında detaylı bilgi vereceğiz.
Tam otomatik vites ile yarı otomatik vites arasındaki fark
Pek çok otomobil sever tam otomatik vites ile yarı otomatik vites arasındaki farkı merak eder. Bu konuda ayrıntılı açıklamaları birazdan yapacağız.
Geleneksel tam otomatik şanzıman
Geleneksel otomatik şanzıman sistemleri halen pek çok marka tarafından yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Öyle ki bu vites türünü en sık kullanan markalar Premium markalardır. Örneğin Mercedes bu vites konusunda ünlüdür. Öte yandan BMW, Jaguar ve Land Rover modellerinin büyük çoğunluğunda bu şanzımanın 8 ileri versiyonu kullanılmaktadır. Bu şanzımanın 9 ileri versiyonunun yakın zamanda piyasaya sürülmeye hazırlandığını belirtmeden geçmeyelim.
Tam otomatik vitesler de, debriyajın işlevini gerçekleştiren tork konvertörü olarak adlandırılan bir mekanizma kullanılır. Sistem motorun ürettiği gücü önce vites kutusuna ardından da tekerleklere iletmek için hidrolik sıvısının direncini kullanır. Sonuç olarak vites değişiklikleri sürücünün ayağını gaz pedalından kaldırmasına gerek kalmadan gerçekleştirilir. Genellikle bir bilgisayar sistemi hangi vitesin ne zaman seçilmesi gerektiğine karar verir. Öte yandan tam otomatik vites otomobillerin çoğunda sürücü vites sistemini manuel konuma getirerek kendisi de kontrol edebilmektedir.
Bu sistem tork konvertörlü otomatik, ZF 8HP, ZF 9HP, Tiptronic gibi isimlerle karşımıza çıkmakta.
Çift Kavramalı Otomatik Şanzıman DSG
Bu sistemde vites değişiklikleri çift debriyaj kontrolü ile yapılmaktadır. Tamamen bilgisayarlar tarafından elektronik olarak kontrol edilen ve işletilen bu sistemde debriyajlardan birisi tek sayı viteslere geçişi, diğeri ise çift sayı viteslere geçişi sağlar. Siz gaza bastıkça vites kutusu boşta olan debriyajı kullanarak aracınızı bir alt ya da bir üst vitese hazırlar. Böylece hızlanmaya devam da etseniz ya da yavaşlasanız da sistem uygun vites için her an hazırlıklıdır. Sonuçta vites değişimine ihtiyaç duyulduğunda bir debriyajdan diğerine kolaylıkla geçiş sağlanır.
DSG ne demek? (Direct Shift Gearbox)
Volkswagen grubunda DSG olarak adlandırılan çift kavramalı otomatik viteslerin en büyük avantajı oldukça hızlı vites geçişleridir. Bu şanzıman sistemlerinin çoğu manuel vitesli bir otomobilde vites değiştiren bir insandan çok çok daha hızlıdır. Dahası çoğu çift kavramalı otomatik şanzıman yakıt verimliliği konusunda manuel sistemlerden daha başarılıdır.
Bu şanzıman siteminin olumsuz tarafı ise kalkışlarda yaşanır. 1. debriyajın meşgul olmasından kaynaklı hissedilir bir gecikme yaşanırken, düşük hızlarda manevra yaparken de sarsıntı hissedilir. Örneğin aracını paralel bir şekilde park etmek isteyen kullanıcılar bu sorunu sıklıkla yaşar. Çift kavramalı otomatik şanzımanlarDSG, PDK, M-DCT, Powershift gibi markalara göre farklı şekillerde isimlendirilmiştir.
Yarı otomatik şanzıman nedir?
Çift kavramalı sistemlerin gelişmesi ile birlikte yarı otomatik şanzımanlar giderek daha az kullanılmaya başlanmıştır. Fakat hala birçok araçta kullanılmaya devam ediyor. Yarı otomatik şanzımanlarda bildiğimiz manuel şanzıman sistemine benzeyen bir sistem bulunur ancak debriyaj kontrolü tamamen elektronik olarak bir bilgisayar tarafından yapılır. Yarı otomatik şanzımanlar vites değiştirirken otomobil otomatik olarak güç aktarımını keser, gerekli vitese geçilir geçilmez güç transferine devam edilir.
Yarı otomatik vites ile otomatik vites arasındaki fark nedir?
Bu fark güç kaybıyla açıklanabilir. Geleneksel tork konvertörlü otomatik viteslerde geçiş sırasında devreye giren tork konvertörü küçük bir güç kaybına sebep olur. Ancak yarı otomatik viteslerde bu söz konusu değildir. Öte yandan yarı otomatik şanzımanlar direksiyona yerleştirilen düğmeler ya da vites kolu yardımıyla manuel olarak da kullanılabilmektedir. Yarı otomatik vites ile otomatik vites arasındaki fark nedir?
Yarı otomatik şanzımanların dezavantajı ise vites geçişlerindeki yavaşlık ve sarsıntı problemidir. Sistem yapması gereken tüm işlemleri doğru sırada yapmak zorundadır ve bu işlemi yaparken yolcuları rahatsız etmemek adına yavaş bir şekilde gerçekleştirir. Buna rağmen geçişlerde sarsıntı hissetmek kaçınılmazdır. Bunu engellemek için tam vites geçişi gerçekleşeceği sırada ayağınızı gazdan çekmek durumu biraz düzeltebilir ancak genel olarak yarı otomatik şanzımanlar tam otomatiklerden ve çift kavramalı şanzıman sistemlerinden daha az hızlı ve daha az sarsıntısızdır.
Bu sistem çeşitli marka ve modellerde yarı otomatik şanzıman,ASG, EGC ve ETG gibi isimlerle adlandırılmıştır.
Sürekli değişken oranlı şanzıman
Çoğu şanzıman sisteminin aksine sürekli değişken oranlı otomatik şanzımanlarda dişliler bulunmaz. Bunun yerine sivri uçları birbirine dönük iki adet metal koni kullanılmaktadır. Bu konilerden birisi aracın motoruna, diğeri ise tekerleklerine bağlıdır. Koniler birbirlerine uzaklaşıp yakınlaştıkça arada bulunan kayışın açısı da değişmektedir ve bu hareket vitesin değişmesine sebep olur.
CVT nedir?
Continuously Variable Transmission teriminin kısaltması olan CVT sürekli değişken oranlı şanzımanlara kısaca verilen addır. Sistemin çalışma prensibi kulağa garip gelebilir ancak kesinlikle çok etkilidir. Ayarlanmış sabit oranlar yerine vites neredeyse sonsuz ayarlanabilir. Bunun anlamı kısaca şudur: Araç hızlanırken motor en etkili hızında tutulabilir ve aracın hızlanmasını engelleyecek vites değişiklikleri yapılmaz.
CVT şanzımanlarla ilgili olumsuz nokta ise hızlanma esnasında duyulan motor sesidir. Geleneksel otomatik viteslerde yükselip alçalan motor sesi CVT şanzımanla çalışan motorlarda sabittir. Seste dalgalanmalar yaşanmaz ve bu ses bir süre sonra sinir bozucu olabilir.
Sürekli değişken oranlı şanzımanlara markalar CVT, E-CVT ve Multitronic gibi isimler vermiştir.
En iyi otomatik vites hangisidir?
Bu sorunun doğru cevabı kişiden kişiye değişir. Cevabı belirleyen daha çok sizin beklentilerinizdir. Yukarıda otomatik şanzıman sistemlerinin olumlu ve olumsuz yönleri sıralanmıştır. Bu bilgilerden yararlanarak en iyi otomatik vites hangisi sorusunun cevabını kendiniz vermelisiniz.
Sürücüler tarafından ilgiyle takip edilen otomatik vites türleri ve özellikleri, Yarı otomatik vites ile otomatik vites arasındaki fark nedir? ya da tam otomatik vites ile yarı otomatik vites arasındaki fark hakkında bilinmeyenleri açıkladık.
Bir önceki yazımız olan Dünyada En Çok Satan Araçlar başlıklı makalemizde Dünya genelinde en çok satan araçlar, dünya otomobil satış sıralaması ve rakamları ve Honda Civic satış rakamları hakkında bilgiler verilmektedir.
