Kırkpınar’ın birinci akıncı pehlivanları yenişemeden can verdiği için “bitmeyen efsane güreşin” devamı olarak sürdürülen 6,5 asırlık tertip 7-9 Temmuz tarihleri ortasında gerçekleşecek.
“Yağlı güreşin olimpiyatı” olarak bilinen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, geçmişin emanetini geleceğe taşımanın gururuyla 662’nci sefer pehlivanları kardeşlik, centilmenlik ve yiğitlik düsturuyla buluşturacak. Kendine has ritüelleriyle ön plana çıkan Tarihi Kırkpınar Güreşleri, yüz yılların mirasını geleceğe taşımaya devam ediyor.
Türk güreşinin en büyük tertibi kabul edilen Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri, 7 Temmuz Cuma günü başlayacak. Minik pehlivanların kol bağlamasıyla gelenek 662’nci kere tekrarlanacak.
Güreş ağasının seçileceği, çeşitli uzunluklarda karşılaşmaların yapılacağı ve Türkiye’nin başpehlivanının belirleneceği Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri yeniden renkli manzaralara sahne olacak.
Kırkpınar’da başpehlivan, 9 Temmuz Pazar günü belirlenecek.
Efsanenin doğuşu
Tarihi Kırkpınar Güreşleri’nin, Rumeli’nin fethine giden 40 akıncıdan Ali ile Selim kardeşlerin, birbirleriyle saatlerce güreşip can vermeleri sonrası ortaya çıktığı kabul ediliyor.
Galibi belirli olmayan bir güreşte can veren iki akıncıya vefa olarak 662 yıldır devam eden tarihi güreşlerin, kimileri değişime uğrasa da asırlardır gelenekleriyle geleceğe taşınan “olmazsa olmazları”, Kırkpınar’ı efsane yapmaya devam ediyor.
Diğer güreşlerden “yağlanma” ritüeliyle kendisini ayıran branş, Türk halkının dünya sporuna bir armağanı olarak gösteriliyor.
Kispetten öteki bedende tutacak yer bırakmaması nedeniyle pehlivanların yağ ile de gayret ettiği güreşlerde en uygun olabilmek için, öbür güreş branşlarına nazaran çok daha fazla efor sarf edilmesi gerekiyor.
Güreş tarihçilerinden Ali Gümüş, Rumeli’deki birinci güreşlerde meydanın sivrisinekten geçilmemesi nedeniyle, yağın güreşle buluştuğu tezini ortaya atıyor.
Zeytinyağı sürülen bedene sivrisineğin gelmemesi üzerine Rumeli’deki güreşlerde başlanan yağlanma, bir müddet sonra branşın ismine da kurallarına da tesir ediyor.
Yağlı güreş oyunları
Ayakta ve yerde yapılan güreşlerde oyunlar, “elense”, “tırpan”, “kaz kanadı”, “ayakta güreşi bağlama”, “budama”, “paça”, “kazık”, “kepçe”, “kemane”, “kolbastı”, “köstek”, “künde”, “boyunduruk”, “kurt kapanı”, “yanbaş”, “sarma” olarak sıralanıyor.
Yağlı güreş kurallarına nazaran, rakibi sırt üstü getirmek, rakibini kucaklayıp, ayağını yerden kesmiş vaziyette en az üç adım taşımak, rakibi pes ettirmek, rakibin ayağından kispetini çıkarmak ya da uzunluktan boya kispetin yırtılması, galibiyet manasına geliyor.
Güreşlerde hakeme, seyirciye, rakibe kelam ya da işaretle hakaret etmek, rakiple tartışmak, güreşi sulandırmak, şike yapmak, güreş kurallarına uymamak, hakeme riayet etmemek de ceza gerektiriyor.
Kırkpınar’a özel terimler
Kırkpınar’a özel birtakım tabirlerin manası şöyle:
Ağa: Eskiye göre artık yalnızca bir simge durumunda olsa da ağa, Kırkpınar’ın vazgeçilmez ögelerinin başında geliyor. Evvelden güreşleri düzenleyen, konukları ağırlayan, mükafatlar dağıtan ağanın pek çok misyonu Edirne Belediyesi ve Türkiye Klâsik Güreşler Federasyonu tarafından yapılıyor.
Başpehlivan: Kırkpınar’da baş güreşlerinde rakibini yenen pehlivan Türkiye başpehlivanı unvanını alıyor. Bu unvanı 3 kez üst üste alan başpehlivan, altın kemerin daimi sahibi oluyor.
Kispet: Manda ve dana derisinden yapılan pehlivan giysisine verilen isimdir. Beli sarması için bel kısmında kalın bir ip bulunan kispetin, paça kısmı da bir sicimle bağlanır. Güzel bağlanmayan bir paça, rakip güreşçinin parmaklarını paçadan içeri sokup yenmesi manasına gelir. Kispetler zembil ismi verilen hasır çantalarla taşınır.
Peşrev: Pehlivanın rakibiyle güreşe tutuşmadan evvel yaptığı antrenmanların bütünüdür. Muhakkak bir ritüeli bulunan peşrev, pehlivanı seyreden izleyiciyi coşturarak, güreşçiye moral de yükler. Hakem heyeti önünde toplanan pehlivanlar, cazgırın tanıtımıyla peşreve başlar. Üç ileri, üç geri gidişten sonra yere sol diz ile çökülür. Evvel sağ el yere, dize, dudağa ve alına vurulur. Bu halde çayırda gidiş geliş yapılır. Bu sırada karşılaşılan rakibin paçaları yoklanır, sırtı sıvazlanır, enseler bağlanır, el tutuşulur.
Yağlanma: Güreşte, her iki pehlivan da karşılaşma öncesi yağlanır. Yağ sürülen beden kolay kavranamaz. Pehlivanlar, omuzlarına, göğüslerine, kol ve kispetlerine yağ sürer.
Cazgır: “Salavatçı” da denilen cazgır, hakem heyetinin eşleştirdiği pehlivanların isimlerini, memleketlerini uygun manilerle söyleyip, pehlivanları güreşe dua ile davet eder.
Davul ve zurna: Güreşlerin olmazsa olmaz ögelerindendir. Çaldıkları ezgilerle pehlivanları ve seyirciyi coştururken, kimi vakit da güreşteki temponun düştüğünü, vuruşlarıyla pehlivanlara aktarırlar.
Kırmızı tabanlı mum: Kırkpınar’ın davet simgesidir.
Bir önceki yazımız olan Servet Çetin, Sivasspor'a imzayı attı başlıklı makalemizde İmza, Oyun ve Servet Çetin hakkında bilgiler verilmektedir.
