Avrupa Parlamentosu, “medya bağımsızlığının güçlendirilmesi ve gazetecilerin korunmasını” amaçlayan Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası’nı kabul etti.
Yasa, gazetecilerin kaynağını açıklamaya zorlanmasını, casus yazılımlarla medya çalışanlarının maksat alınmasını ve editoryal bağımsızlığa her türlü müdahaleyi yasaklıyor.
Avrupa Birliği (AB) Kurulu tarafından hazırlanan ve Haziran ayında AB ülkelerinin büyükelçileri tarafından kabul edilen yeni düzenleme, Salı günü Avrupa Parlamentosu’nda (AP) oylandı.
Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, 102’ye karşı 448 oyla kabul edildi. 75 üye de çekimser kaldı.
Medya Özgürlüğü Yasası’na neden gerek duyuldu?
Avrupa Komitesi ve Medya Çoğulculuk İzleme Örgütü tarafından hazırlanan raporlar, son yıllarda birlik içinde “medyanın siyasallaşması, medya mülkiyetinin şeffaflığı ve medya düzenleyicilerinin bağımsızlığı” konusunda telaş verici gelişmeler yaşandığını ortaya koydu.
Özellikle başta Macaristan ve Polonya olmak üzere birtakım AB ülkelerinde medyaya yönelik aksiliklerin gündeme gelmesi üzerine, Brüksel idaresi, AB Temel Haklar Koşulu’nda ve Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda (AİHS) müdafaa altına alınan medya özgürlüğü ve çoğulculuk konusunda harekete geçti.
Başta Rusya olmak üzere, kimi yabancı ülkelerin AB içindeki medya kuruluşları aracılığıyla, Avrupa’daki seçimleri etkileme teşebbüsüne ait argümanların da, yasanın hazırlanmasında tesirli olduğu belirtiliyor.
AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komitesi, 16 Eylül 2022’de Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası (EMFA) teklifini kamuoyuna açıkladı.
Tasarı, AB üyesi ülkelerin komite nezdindeki büyükelçiler tarafından 21 Haziran’da kabul edildi.
Yeni düzenleme neleri içeriyor?
AP’de kabul edilen AB Medya Özgürlüğü Yasası, basın özgürlüğüne ve dalın yaşayabilirliğine yönelik artan tehditlere karşı, AB medyasının şeffaflığını ve bağımsızlığını güçlendirmeyi öngörüyor.
Yasa, ana çizgileriyle 4 kıymetli başlıktan oluşuyor:
AB üyesi ülkelerde, medyanın her müdahaleye karşı korunması: Yasa, medya kuruluşlarının editoryal kararlarına her türlü müdahaleyi yasaklıyor ve üye ülkeleri, bu bahiste medyayı korumakla yükümlü kılıyor.
Gazetecilere karşı casus yazılım kullanımının yasaklanması: Düzenleme ile gazetecilerin kaynaklarını açıklamaya zorlanamayacağı vurgulanıyor. Gazetecilerin aygıtlarındaki şifreli içeriğe erişim sağlamak yahut casus yazılımlarla hedeflemek üzere dış baskıların gazetecilere uygulanmasını yasaklanıyor. Casus yazılımın sırf “son deva önlemi” olarak, duruma nazaran ve bağımsız bir isimli makam tarafından terör yahut insan kaçakçılığı üzere önemli bir hatanın soruşturulması istikametinde talimat verilmesi halinde kullanılabileceği belirtiliyor.
Tüm medya organlarının mülkiyet ve fon konusunda şeffaf olması: Yasa, medya bağımsızlığı kapsamında, tüm medya kuruluşlarının, sahiplik yapıları hakkında bilgi yayınlamasını zarurî hale getiriyor. İnternet siteleri ve arama motorları da dahil olmak üzere medyanın devlet yardımı, devlet kuruluşlarından aldıkları reklamlar ile yerli ve yabancı fonlardan elde ettikleri dayanak hakkında bilgi vermesi gerekiyor.
Kamu reklamlarının adil formda dağıtılması: Medya kuruluşlarının devlet reklamlarına bağımlı kalmasını önlemek için, tek bir medya sağlayıcısına, internet platformuna yahut bir arama motoruna tahsis edilen kamu reklamlarına, makul bir AB ülkesinde tahsis edilen toplam reklam bütçesinin yüzde 15’i oranında bir üst hudut getirilecek. Üye ülkeler, kamu medyasının çok yıllı bütçeler yoluyla tahsis edilen kâfi, sürdürülebilir ve öngörülebilir fonlara sahip olmasını sağlamakla yükümlü olacak.
Medya özgürlüğü nasıl takip edilecek?
Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası kapsamında, AB bünyesinde bir Avrupa Medya Hizmetleri Heyeti oluşturulacak.
Avrupa Komisyonu’dan yasal ve fonksiyonel olarak bağımsız olması öngörülen konseye, medya kesimini ve sivil toplumu temsil eden bağımsız uzmanlar kümesi tarafından tavsiyelerde bulunulacak.
AP Raportörü Sabine Verheyen, dünya çapında ve Avrupa’da basın özgürlüğünün kaygı verici durumuna göz yumulmaması gerektiğini vurgulayarak, şöyle konuştu:
“Medya yalnızca rastgele bir iş değildir. Ekonomik boyutunun ötesinde eğitime, kültürel gelişime ve toplumda kapsayıcılığa katkıda bulunarak tabir özgürlüğü ve bilgiye erişim üzere temel hakları korur. Bu yasa tasarısı ile medyamızın ve gazetecilerimizin çeşitliliğini ve özgürlüğünü korumak ve demokrasilerimizi korumak için değerli bir yasal dönüm noktasına ulaşıyoruz.”
AP Lideri Roberta Metsola da, Daphne Caruana Galizia ve Jan Kuciak suikastlarının akabinde gazetecileri korumak için harekete geçtiklerini söyledi.
Metdola toplumsal medya platformu X hesabından yaptığı açıklamada, “Ancak pek çok gazeteci hala tehdit altında. Bugünkü Medya Özgürlüğü Yasası oylamasıyla Avrupa Parlamentosu medya bağımsızlığının güçlendirilmesi ve gazetecilerin korunması için yeni bir adım atıyor” dedi.
Yasa ne vakit yürürlüğe girecek?
AP tarafından kabul edilen Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, Avrupa kurulu ile tekrar müzakere edilecek.
Komisyon’un, AP’deki değişiklik önergeleri ışığında en son halini vererek onaylamasının akabinde, yasa yürürlüğe girecek.
Bir önceki yazımız olan Floransa'da yeni Airbnb kiralamaları yasaklandı başlıklı makalemizde Belediye, Floransa ve Kararı hakkında bilgiler verilmektedir.
