T24 Dış Haberler
Şili’nin başşehri Santiago’da, 50 yıl evvel General Augusto Pinochet‘nin sosyalist lider Salvador Allende‘ye karşı gerçekleştirdiği askeri darbede hayatını kaybedenler için protesto gösterisi düzenlendi. Polis, göstericilere tazyikli suyla müdahale etti.
Dün çok sağcı kümeler, Pinochet’nin Allende’yi askeri darbeyle devirerek iktidara gelmesini kutlamıştı.
Aşırı sağcı kümelerin gösterisinden bir kare.
Çeviri: “50 yıl sonra Şili hala komünizme karşı savaşıyor”
|
1973 Şili Darbesi Şili’nin seçilmiş sosyalist devlet lideri Salvador Allende, 11 Eylül 1973 günü bir darbeyle devrildi. Allende, Şili Sosyalist Partisi’nin kurucularındandı. Milletvekilliği, sentörlük, bakanlık ve Sosyalist Parti Genel Sekreterliği misyonlarında bulundu. Üç sefer aday olduğu ve kaybettiği Cumhurbaşkanlığı’nı, 1970’te “Halk Birliği” adayı olarak girdiği seçimde kazandı. Seçimi kazanmasının akabinde Şili’de sosyalist bir program uygulamaya başladı. Toprak ıslahatı gerçekleştirdi ve güçlü bakır madenlerini kamulaştırdı. 11 Eylül 1973’te General Augusto Pinochet komutasındaki silahlı kuvvetler, Başkanlık Sarayı’nı kuşattı. Saray bombalanmadan evvel halka hitap eden Allende, “Az sonra sesimi artık duymayacaksınız. Lakin daima sizinle olacağım. Beni vatana sadık bir onurlu insan olarak hatırlayın. Halkım kendini savunmalı ancak feda etmemeli” dedi. Allende’nin bu kelamlarının akabinde Başkanlık Sarayı, Pinochet’nin kuvvetleri tarafından bombalandı. Yıllar sonra, Allende’nin çatışma sırasında intihar ettiği sav edildi. Darbeci general Pinochet, 1990 yılına kadar iktidarda kaldı. Pinochet’nin iktidarda kaldığı 17 yıllık periyotta yaklaşık 2 bin 279 kişi siyasi nedenlerle öldürüldü, binden fazla insan “kayboldu”, 30 bin civarında kişi azap gördü ve sayısı birkaç bini bulan kişi sürgün edildi. |
Hükümet, “ulusal arama planını” onaylamıştı
Şili hükümeti, Pinochet periyodundaki kayıp ve ölümlerin aydınlatılması hedefiyle “ulusal arama planını” onaylamıştı.
The New York Times’in haberine nazaran, Şili Devlet Lideri Gabriel Boric, darbenin 50. yıl dönümünden kısa bir müddet evvel, “ulusal arama planını” onaylamıştı. Boric, kelam konusu planı yürürlüğe girmesini sağlayan başkanlık kararnamesini imzaladığı merasimde “adaletin çok uzun sürdüğünü” kaydederek “Bu, ailelere yapılan bir düzgünlük değil, ülkenin hak ettiği ve muhtaçlık duyduğu yanıtları vermek için topluma karşı bir görev” demişti.
“Ulusal arama planı” çerçevesinde, Pinochet diktatörlüğünün sona ermesinden bu yana birinci sefer kayıpların bulunması için hükümet seviyesinde çalışma yapılmış olacak.
ABD Dışişleri, 50’nci yıl dönümüne yaklaşırken Şili darbesiyle ilgili iki istihbarat evrakını daha erişime açtı
ABD evrak yayımladı
ABD Dışişleri Bakanlığı, ABD eski Lideri Richard Nixon‘ın Şili’deki 1973 darbesi sırasında aldığı bilgilere ışık tutan ve daha evvel zımnî tutulan iki istihbarat raporunun kimi kısımlarını geçtiğimiz günlerde yayımlamıştı. Eylül 1973 tarihli iki doküman, Merkezi İstihbarat Teşkilatı’nın Şili’de yaşananlarla ilgili Nixon’a verdiği günlük brifinglerin kimi kısımlarını içeriyordu.
Ulusal Güvenlik Arşivi’nin 2022’de yayımladığı öbür evraklarda de darbeden 3 yıl evvel Nixon’ın, periyodun CIA Yöneticisi Richard Helms‘e, Allende’nin misyona başlamasını engellemek emeliyle askeri bir darbe başlatarak “Şili’yi kurtarması” istikametinde buyruk verdiği görülmüştü.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Daha evvel kapalılığı kaldırılan binlerce dokümanla birlikte, bugün bu evrakların yayınlanması ABD-Şili iştirakine olan bağlılığımızı göstermektedir ve kendi ülkelerimizde ve dünya çapında demokrasi ve insan haklarını teşvik etmeye yönelik ortak uğraşlarımızla tutarlıdır” denilmişti.
Şili’nin dış bağlardan sorumlu müsteşarı Gloria de la Fuente, Biden idaresine evrakların saklılığının kaldırılması talebine olumlu karşılık verdiği için teşekkür ederek “Belgelerin kapalılığının kaldırılması hakikat arayışını teşvik ediyor ve ülkelerimizin demokratik bedellere olan bağlılığını güçlendiriyor” demişti.
Bir önceki yazımız olan 7 ile sarsılan Fas'ta vakte karşı yarış; beşerler depremzedeleri enkaz altından çıplak elleriyle çıkarmaya çalışıyor başlıklı makalemizde Ekip, Enkaz ve Kurtarma hakkında bilgiler verilmektedir.
