Tom Bateman
BBC News, Metula, Kuzey İsrail
Beton duvarın üzerinden aşağıya inen iki erkeğin yanında biraz evvel söktükleri İsrail ordusuna ilişkin güvenlik kamerası var.
Biri başkasına sesleniyor: “Hey genç, neredesin? Beni takip et!”
Üstü çıplak olan başkası de duvardan aşağı inmeye başlıyor. Üçüncü bir kişinin çektiği görüntü yeni çekilmiş görünen bir Hizbullah bayrağının dalgalanışını gösteriyor.
Üçlü, başka tarafında İsrail gözetleme kulelerinin sıralandığı ve tanklarının devriye geztiği duvarın yanından koşarak uzaklaşıyor.
Bu, Orta Doğu’nun en patlamaya hazır hudut uzunluklarından birinde sık sık tekrarlanan ve tansiyonu süratle tırmandırabileceğinden kaygılanılan ölümcül cüret şovlarından biri.
Mavi Sınır diye bilinen, Birleşmiş Milletler güçlerinin devriye gezdiği bu sonda son aylarda bu cins hadiselerin sayısında dikkat cazip bir artış görülüyor.
Lübnan’daki BM barış gücü Unifil, hudut ve iki yanında, gerek İsrail, gerekse Lübnanlı Hizbullah kümesi tarafından, memleketler arası taahhütlerin ihlal edildiği çok sayıda aksiyon gerçekleştirildiğini söylüyor.
Hatta Lübnan’daki Hizbullah tarafından da desteklenen Filistinliler tarafından İsrail’e roket atılması ve İsrail’in top ateşiyle karşılık vermesi üzere daha önemli tansiyonlar de yaşandı.
Bu yılın başlarında hudut ötesi bir hareket de yaşandı. Lübnanlı bir militan, İsrail’in kuzeyindeki kutsal sayılan Armageddon bölgesine yakın bir yere bombalı araç saldırısı düzenledi ve İsrail askerleri tarafından öldürüldü.
Yeni bir çatışma kaygısı
İsrail’in en kuzeyindeki yerleşim olan Metula’da elma yetiştiricisi Levav Weinberg’in kumda giden motorlu aracına atladım.
Burası hakikaten görülesi bir coğrafya. Üst Celile’nin ormanlarla kaplı zirvelerinden baktığınızda hududun ötesinde güney Lübnan’ın yeşil düzlüklerini görebiliyorsunuz.
Araçla hududa yanlışsız giderken Weinberg hududun öbür yanını işaret ederek “O mavi otomobilin yanındaki beyaz çadır Hizbullah çadırı… Benim yatak odamdan görünüyor” diyor. “Önce karımın neden pencereye yakın yatmak istemediğini anlamamıştım. Bazen konuşmalarını duyuyorsunuz” diye sürdürüyor.
Son aylarda İsrail, Hizbullah’ın hududa yakın yerlere çadırlar kurduğunu söyleyerek Birleşmiş Milletler’e şikayette bulundu. Bu çadırlardan biri İsrail’in işgali altındaki Suriye toprağı Golan Tepeleri’ndeki hududa yakındı. Halbuki BM kararlarına nazaran Hizbullah’ın silah bırakmış olması gerekiyor. (Ama esasen Golan Zirveleri’nin İsrail tarafından işgali ve daha sonra ilhak edilmesi de BM kararlarına nazaran yasadışı ve milletlerarası toplumun çabucak hemen tamamı bu toprakların Suriye’ye ilişkin olduğu kabul ediyor.)
Buna karşılık Lübnan da İsrail savaş uçaklarının Lübnan havasahasını ihlal ettiğini söyleyerek şikayette bulunuyor.
İsrailli çiftçi Weinberg’in aracıyla askeri denetim noktasından geçerek bir yola geçtik. İsrail’in bu bölgesine yalnızca askerler ve çiftçiler girebiliyor. Weinberg elma ve şeftali bahçelerine bu yoldan ulaşabiliyor. Yol hudut çitinin tam yanında.
Sınırın öte yanında Lübnan günlük hayatı sürüyor. O taraftaki yolda bir minibüs ilerliyor. Yakındaki bir dorukta çevreyi izleyen turistlerin sesleri duyuluyor.
Mavi Hat’la ortamızda yalnızca birkaç metre var. Yanından geçtiğimiz mavi varillerin üzerinde siyah boya ile “2000 YILI SONU. GİRİLMEZ” yazıyor.
Burası İsrail’in 1982 yılında, Filistin Kurtuluş Örgütü güçleri ve başkanı Yaser Arafat’ı sürmek için işgal ettiği güney Lübnan’dan, 18 yıl sonra geri çekildiği hudut sınırını gösteriyor.
İşgalden kırk yıl sonra tansiyonlar tırmansa da, resmen savaşta olan iki ülkeyi hâlâ birebir hudut ayırıyor.
Bana o sabah çektiği görüntü manzaralarını gösteriyor. Hududun başka yanındaki bir dorukta bir küme silahlı adam dikkat çekiyor. Weinberg onların Hizbullah savaşçıları olduğunu düşünüyor.
“Bu yeni bir şey. Daha evvel olmuyordu. Lübnan ordusu ya da BM barış gücü askerleri onlara müdahale etmiyor” diyor.
Weinberg 2006’daki Lübnan savaşını yaşamış ve bunun bir benzerini yaşamaktan korkuyor. O savaş sırasında askermiş.
“O vakit karım çocuklarım yoktu. Hayata farklı bakıyorsunuz. Metula savaşta bir kent üzereydi. Oraya geri dönmeyiz umarım” diyor.
Her an bir ‘kaza’ olabilir mi?
Sınır boyunca ve iç kısımlarda konuştuğum herkes iki tarafın da tansiyonun denetimden çıkacak halde tırmanmasından yana olmadığını söylüyor.
Hatta BM barış gücü yetkilileriyle konuştuğumda Lübnan ve İsrail’in uğraşlarıyla güney Lübnan’da “17 yıldır eşi görülmedik bir istikrar dönemi” yaşandığını söylüyorlar.
Fakat bu durumu sağlayan şartlar yavaş yavaş değişiyor, telaffuzlar sertleşiyor ve iki taraf da hududa yakın yerlerde askeri tatbikatlar yapıyor.
Buraların tarihi, taraflardan rastgele birinin her an bir yanlış hesap yapabileceğine işaret ediyor. Ve bir kıvılcım yandığında her şey çok süratle tırmanabilir. Özcesi Mavi Çizgi savaşa gidebilecek ‘kaza’ ihtimallerinin yüksek olduğu bir yer.
Lübnanlı Şii siyasi partisi ve onun milis örgütü Hizbullah, İsrail, ve Batılı birçok ülke tarafından ‘terörist’ bir örgütlenme sayılıyor lakin İran’ın dayanağına sahip.
Hizbullah’ın milis gücü, İsrail’in 1982 yılında Lübnan’ı işgaline karşı direnmek üzere örgütlenmişti, şu anda ülkedeki en güçlü siyasi yapılardan biri.
Tabandaki gücünü ise kuruluşunu belirleyen şeyden yani İsrail’e karşı direnme temasından alıyor. BM gücüyle desteklenen Lübnan ordusunun zaafiyetleri de Hizbullah’ın ‘varlık sebebini’ güçlendiriyor.
Grubun önderi Hasan Nasrallah yakınlarda İsrail’i Mavi Hat’tı ihlal etmekle kabahatleri ve işgal altındaki Golan Tepeleri’ndeki Hacar isimli Alevi köyünün “kurtarılması” daveti yaptı.
Potansiyel kıvılcım: Hudutta ‘sürekli ihlal’
Mavi Sınır İsrail denetimindeki köyün tam ortasından geçiyor.
İsrail köyün etrafına Lübnan topraklarına girmek suretiyle yeni bir güvenlik duvarı inşa etmiş. BM gücü Unifil bu durumu İsrail tarafından milletlerarası hukuk yükümlülüklerinin “sürekli ihlali” olarak niteliyor.
Bu tam da Hizbullah’ın ilgi alanına giriyor ve bu bölgede hudut yakınına kurduğu çadır da bir diğer tansiyon noktası oluşturuyor.
Bu ayın başlarında Lübnan tarafından Hacar köyünü çeviren İsrail duvarına bir tanksavar füzesi atıldı ve İsrail de karşı ateş açtı.
Londra’daki Afrika ve Orta Doğu Araştırmaları Fakültesi SOAS’ın Orta Doğu kürsüsü lideri Profesör Lina Hatip “Hizbullah ile İsrail ortasındaki tansiyonun art planında Lübnan’da yaşanan iktidar boşluğu var. Ülkede geçen yılın Ekim ayından bu yana devlet lideri yok” diyor.
“Hizbullah kendisinin seçmediği hiçbir adayı kabul etmemekte çok kararlı. Hizbullah, gücünü ve aktifliğini gösterebildiği ölçüde Lübnan cumhurbaşkanını belirleme talihinin da arttığını hissediyor” diye sürdürüyor.
Profesör Hatip bu bakımdan Hizbullah açısından Mavi Sınır etrafındaki hareketliliğin, Lübnan iç siyasetine yönelik bir faaliyet olarak görülebileceğini düşünüyor. Lakin bunun yeni bir şey de olmadığına dikkat çekiyor.
O halde bölgede öteki değişen ne var?
Sınırdaki tansiyon aslında bir yandan da genel bölgesel uyuşmazlıklar ve çatışmaların bir kesimi. İsrail Suriye’deki iran takviyeli savaşçıların mevzilerini nizamlı olarak bombalıyor. Bunu, Hizbullah’ın daha fazla silah stoklamasını engellemek için yaptığını söylüyor.
Diğer yandan İsrail, ABD’nin İran ile tekrar bir nükleer muahede yapma uğraşlarına çok sert bir halde karşı çıkıyor zira bunun sonucu olarak Tahran’a uygulanan birçok yaptırımın kaldırılması ihtimalinden büyük rahatsızlık duyuyor. Bunun Hizbullah’ı da güçlendireceğinden dert duyuyor.
Dolayısıyla sonlarındaki İran takviyeli tehdidi ve buna karşı harekete geçmeye hazır olduğunu daima hatırlatmak İsrail açısından da bu bahiste baskı yapmanın bir yolu olarak kullanılıyor.
Hizbullah’ın gözetleme kulesi: ‘El sallıyorlar’
Sınırda biraz daha batıya yanlışsız İsrail ordusuna ilişkin bir kuleye çıkıp Yarbay Richard Hecht ile konuştum.
Paslı tel örgülerin onlarca yıl evvel buraya çekildiği aşikâr. Ortadaki bir açıklıktan karşıda birkaç metre ötede asılı bir Hizbullah bayrağı görünüyor. Yakında da derme çatma bir gözetleme kulesi.
Yarbay Hecht “Bu bir Hizbullah gözetleme kulesi” diyor. “Bizi gözetliyorlar. Bazen gelip el sallıyorlar” diyor.
İsrail hududun kendi tarafına kilometrelerce yeni hudut pürüzleri inşa ediyor. Hudut inşaatı için materyal taşıyan askeri kamyonlar birkaç dakikada bir toz duman içinde geçiyor. Daha sonra hudut uzunluğunu denetleyen Unifil helikopterinin sesini duyuyoruz.
Gerilim, hazırlıklar somut bir formda hissediliyor. Çabucak gerimizde üç adet İsrail tankı var.
Yarbay Hecht ortada bir Hizbullah’ın hududa temas ederek taciz hareketleri yaptığını bu türlü durumlarda öldürücü olmayan yollarla sonu savunduklarını söylüyor. Hizbullah başkanı Hasan Nasrallah’ın şu an temkinli davrandığını kendilerinin de motamot mukabele ettiklerini fakat bu durumun değişmesi ve bir tırmanma ihtimalinin bulunduğunu ekliyor.
Ona, Mavi Sınır üzerinde İsrail’in de ihlalleri olduğunu ve Lübnan hava alanını ihlali konusundaki BM Güvenlik Kurulu kararını da çiğnediğini hatırlatıyorum.
İki uyuşmazlık noktası olduğunu ve bu mevzunun siyasetçiler tarafından diplomasi yoluyla çözümlenmeye çalışıldığını söylüyor.
İsrail ve Filistinliler ortasındaki dinamikler ve Kudüs faktörü
Fakat her iki tarafın da hesaplarını ve adımlarını etkileyebilecek öbür faktörler de var.
Salı günü Hizbullah önderi Pir Nasrallah İsrail’in, yargı ıslahatı planlarına gösterilen görülmemiş kitlesel reaksiyon sebebiyle zayıf ve karmaşa içerisinde olduğunu söyledi.
Nasrallah “İsrail toplumu, ordusunun yenilmez olduğuna ve devletlerinin de denizden nehire (Akdeniz’den Ürdün Nehri’ne) kadar uzanacağına inanırdı. Bu inanç bugün yaşadıkları krize kadar giderek zayıfladı” dedi.
İsrail tarihinin en çok dinci ve sağcı hükümetindeki bir kısım çok milliyetçiler şu anda Kudüs’deki kutsal yerlerin egemenliği talebine odaklılar.
Bu ortada Gazze’deki Filistinli birtakım kümeler ile Lübnan’dakiler ortasında Kudüs’deki Mescid-i Aksa’nın savunulması hedefi etrafında bir birlik oluştuğu istikametinde güçlü işaretler var.
Son iki yıl içinde Mescid-i Aksa krizinin alevlendiği periyotlarda Güney Lübnan’daki Filistinli kümeler çok defa İsrail içlerine roket attılar. Lübnan’dan Hizbullah’ın onayı olmadan roket atılması mümkün değil.
Kudüs ile ilgili tansiyonların büyümesi de bu sondaki denklemde hesaba katılması gereken bir faktör.
Resmen savaş halinde olmalarına karşın İsrail ile Lübnan geçen yıl tarihi bir denizcilik muahedesi imzaladılar ve Akdeniz’deki hudutlarını belirlediler. Bu büyük ölçüde doğalgaz yataklarının paylaşımıyla ilgili bir gayretti.
Bu muahede öncesinde Hizbullah bir İsrail gemisinin üzerinde üç silahsız hava aracı uçurdu. Tahminen de müzakerelerde elini yükseltmek için kullanılan bir taktikti bu.
Eğer ABD’nin arabuluculuk teşebbüsleri Mavi Çizgisi kalıcı bir milletlerarası hudut haline getirmeye yönelecekse o vakit İsrail ve Lübnan tarafları bunun üzere el yükseltme hareketleri yapabilirler. Ve en kıymetlisi alandaki egemenlik tezlerini güçlendirecek adımlar atmaya çalışabilirler.
Bir önceki yazımız olan Ahmet Hakan: Oy veren seçmen bile “İyi ki kazanamamışsınız” diyorsa, bu tam kıyametin koptuğu andır başlıklı makalemizde Dibi hakkında bilgiler verilmektedir.
